GEVREK KETESİ

Şavşat yöresinde kaymakla yoğrulmuş buğday unu hamurundan yapılan ketedir gevrek ketesi.

Gevreğin mısır unundan yapılanı da çok yaygındır ve gevrekler karışmasın diye olsa gerek “buğday gevreği” olarak da anıldığı olur ketenin.

Hamur işine dayalı geleneksel Şavşat mutfağında önemli bir yeri olan kete başlı başına bir ana yemektir. Ağır bir ikram, yöre halkı için vazgeçilmez bir kültürdür. Odun ateşiyle Şavşat sobasında pişeni ve nar gibi kızarmış olanı daha bir makbuldür.

Geçmişte köy hayatında kete genelde Cuma akşamı yani Perşembe günleri pişirilen bir yemektir. Evde kete pişmesi bir bakıma yarınki cumanın habercisidir. Kete duruma göre cevizli, peynirli, sade yağlı (el ketesi) veya katmer de denilen açma kete olabileceği gibi kaymak bulundukça arada gevrek ketesi de olur.

Kersan denilen ahşap hamur teknelerinde yoğrularak bir süre bekletilen ketelik hamur daha sonra iyice kızdırılmış sobanın formasında pişirilip sıcak sıcak yenilir, kalanları da külek veya yine ahşap teknelerde üzerine bir bez örtülerek sonraki öğünlere saklanır. Sonraki günlere kalan gevrek keteleri de değerinden bir şey asla kaybetmez, soğukken de oldukça lezzetlidir. Genellikle yanında çay, ayran veya korava gibi bir içecekle servis edilir.

Kaymağın bol olduğu yaylada daha çok pişirilmesinden midir yoksa yayladan inerken şaşortilerin köye vardıklarında önlerine çıkan çocuklara vermesinden midir adına “yayla ketesi” de denir yörede.

Şaşorti olarak adlandırılan yaylacı kadınlar yaz sonunda yayladan inerken mutlaka bolca kete pişirir, külek gibi bir kabın içerinde yanlarında getirirlerdi. Öküz arabalarıyla saatlerce süren yayladan köye dönüş yolculuğunda kete hem yol boyunca acıktıkça yenen bir yolluktu hem de köye varınca önlerine çıkan çocuklara ikram edilmesi bir gelenekti geleneksel yaşamda.

Onca işin arasında bile atlanmayan insanlığın, o yüce gönüllü insanların bir ritüeliydi adeta köye vardıklarında ilk karşılaştıkları insanlara yayla ketesi ikram etmek.

Yayla inerken kete ikram edileceğinden emin bir şekilde şaşortileri karşılamak da çocukların heyecan ve eğlenceli beklentilerinden biriydi.

Velhasıl “gevrek ketesi” sadece bir yemek değil; Geleneksel yaşam kültürünün önemli unsurudur Şavşat yöresinde. Yoklukta ve güçlükte bile paylaşmanın, bereketin, birliğin, beraberliğin, zorluklarla birlikte mücadele etmenin güzel bir timsalidir.

Kaybolmayan değerlerimizden olması umuduyla…

Mustafa YÜKSEL

16.01.2024 Arhavi